De windmotor op de wereldtentoonstelling
Het prototype van de Amerikaanse windmotor is in 1854 door een Amerikaan ontworpen en helemaal van staal gemaakt. Al bij weinig wind kan de molen dienst doen en hij kan zich, éénmaal in bedrijf, zelfstandig afstellen naar windrichting en windsterkte. Op de wereldtentoonstelling in 1876 in Philadelphia was de windmotor zo’n succes dat hij daarna in grote aantallen in gemaakt. Rond 1900 kwam de windmotor via Duitsland naar Nederland onder de merknaam ‘Hercules Metallicus’. Al snel kwamen er meer merken en typen. ‘Onze’ molen is een Slager-molen, gemaakt bij de fa. Slager uit Wolvega. Volgens informatie zou ‘onze’ molen de allerlaatste van dit type zijn, die bewaard is gebleven.
De windmotor in Goingarijp
In Friesland zijn er honderden windmotors geweest. In Goingarijp stonden er vijf. In de tijd dat Goingarijp uit vijf polders bestond. De boeren hadden de molens onder hun beheer. Later gebruikten de boeren bij windstilte de tractor om de molen aan te drijven. En nog later zijn de molens vervangen door elektrische gemalen, zoals ‘Us Gemaal’ bij Terkaple. Rond oktober 2004 werd door dorpsgenoten geopperd om bij de ingebruikname van de dorpsvernieuwing niet voor beeldende kunst te kiezen maar voor een cultuur historisch object in ons dorp. Op de ledenvergadering werd het idee om de ‘wynmotor’ terug te brengen in ons dorp, voornamelijk positief onthaald.
Een bak roest in een weiland nabij Wolvega
Via Monumentenzorg kwamen we op het spoor van een roestige molen in de Rottige Meenthe; achter Wolvega lag hij in een weiland. Een aantal dorpsgenoten togen in hun wagen en vonden daar de molen. Uit hun aantekeningenschrift:
- windrad diameter 4,8 meter
- hoogte tot het hart van het windrad 6,5 meter
- profielen onderkant ca. 2 meter ui telkaar
- tandkrans en rondsel slecht
- omloop verdwenen
- geen pomp aanwezig
- torenconstructie redelijk
De heren waren enthousiast. Er werd een commissie gevormd die de praktische en technische zaken zou onderzoeken. Er werd informatie ingewonnen, bij de eigenaar Staats Bosbeheer, bij Van der Meer uit Broek, Bergstra uit Sneek en Bakker-IJlst. Samen met een aantal leerlingen van het ROC is de molen gerestaureerd. Bovendien is er veel energie gestopt in het vinden van sponsors. De begroting van het project lag rond de € 20.000.
Juni 2007 was het zover en werd de molen van Goingarijp officieel op de wind gezet door burgemeester Kuiper van de inwoners van Goingarijp. In de werkgroep van de Amerikaanse Windmolen zaten: A. Hooysma, H. Brink, A. van der Wal, M. Bleeker, H. Siesling en J. Rypkema.
Locatie: Op de hoek Kleasterwei-Rypwei. De molen is goed zichtbaar vanaf de doorgaande weg van Joure naar Terherne.